Çölyak Hastalığı Nedenleri, Teşhis ve Tedavisi
Çölyak hastalığı, bağışıklık sisteminin glütene karşı anormal bir bağışıklık vermesi sonucu ortaya çıkan sindirim bozukluğudur. Çölyak hastalığı nedenleri merak edilenler arasında yer almaktadır. Buğday, arpa, çavdar gibi tahıllardan yapılan yiyeceklerde bulunan bir protein olan glütenin sindirilememesi veya parçalanamaması sonucu meydana gelmektedir. Çölyak Hastalığı Nedenleri Nelerdir? Çölyak Hastalığı İçin Kimler Risk Altındadır? Çölyak hastalığı kalıtsal bir hastalıktır, nesilden nesile aktarılabilir [1]. Çölyak hastalığı olan birinci derece akrabası olan kişilerde (ebeveyn, çocuk, kardeş) çölyak hastalığına yakalanma riski 10’da 1 kadardır. Çölyak hastalığı dışında otoimmün hastalıkları ve belirli genetik bozuklukları olan kişilerin, çölyak hastalığına yakalanma olasılığı daha yüksektir. Çölyak hastalığıyla ilişkili durumlar arasında tip 1 diyabet, lupus (kelebek hastalığı), romatizmal eklem iltihabı, tiroid hastalığı, Addison hastalığı, Sjögren sendromu, Down Sendromu, Turner sendromu yer almaktadır [2][3][4][5][6]. Yani Çölyak hastalığı nedenleri için pek çok faktör sayılabilir.
Çölyak Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhis, fizik muayene ve tıbbi geçmiş araştırması ile başlar. Çölyak hastalığı, anti-doku transglutaminaz (tTGA) ve antiendomysium (EMA) antikorlarının yüksek seviyeleri ile karakterize edilirler. Testler, kişi hala glüten içeren beslenme tipine sahipken yapıldığında daha doğru sonuçlar vermektedir. Dermatitis herpetiformis (Duhring Hastalığı-DH) olan kişilerde deri biyopsisi de doktorların çölyak hastalığını teşhis etmesine yardımcı olabilir [7].
Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Çölyak hastalığı nedenleri kadar tedavi yöntemleri de merak edilmektedir. Çölyak hastalığını tedavi etmenin tek yolu, glüteni kalıcı olarak diyetinizden çıkarmaktır. Bu, bağırsak villusunun iyileşmesini ve besinlerin bir şekilde emilimini sağlar. Doktorunuz, besleyici ve sağlıklı bir diyet uygularken glütenden uzak durma yöntemlerini size açıklayacaktır. Ayrıca, glüten içeren herhangi bir içeriği tanımlayabilmeniz için yiyecek ve ürün etiketlerinin nasıl okunacağını bilmeniz gerekmektedir. Glütenin diyetten çıkarılmasından sonraki günler içinde semptomlar iyileşebilir. Ancak, teşhis konana kadar glüten yemeyi bırakmamalısınız. Glütenin tüketiminin erkenden bırakılması, test sonuçlarını etkileyebilir ve yanlış tanıya yol açabilir.
Buğday, çavdar, arpa, bulgur, irmik gibi tahıl ve tahıl ürünleri glüten içermektedir. Glütensiz tahıl ve tahıl ürünleri arasında karabuğday, mısır, kinoa, pirinç, pirinç soya mısır patates veya fasulyeden yapılan un, saf mısır ekmeği bulunmaktadır. Hayvansal gıdaların büyük bir kısmı (et, balık, çoğu süt ürünü), meyveler, sebzeler sağlıklı ve glütensiz yiyecekler içerisinde yer almaktadırlar.
Diyet alımınızı desteklemek için, temel mineraller ve besinler açısından çok yüksek olan saf yağları kullanabilirsiniz. Yeşil yapraklı bitkiler demir alımını artırmaya yardımcı olması için önerildiğinden, iyi bir salata alışkanlığı edinmenizin sağlığınıza olumlu etkileri olacaktır. Genellikle glüten içeren işlenmiş salata soslarından kaçının ve bunun yerine sarımsak, hardal, karabiber, deniz tuzu, doğal yağlar (zeytinyağı, çörekotu yağı gibi) içeren kendi salata soslarınızı hazırlayıp kullanabilirsiniz.
Nane yağı gibi esansiyel yağların masaj yağı olarak kullanımı da midedeki hazımsızlığın ve şişkinliğin hafiflemesine yardımcı olabilmektedir [8]. Ayrıca, vücudun bağışıklık savunmasına yüklenen toksinlerin ve partiküllerin temizlenmesine yardımcı olmak için organik yağları kullanabilirsiniz. Uçucu yağlar, bağırsak duvarında emilim sağlayan çıkıntıları temizleme, besin emilimini çok daha verimli hale getirme potansiyeline sahiptirler.
Bu beslenme düzenine doktor kontrolünde devam ettikten bir süre sonra hastalık belirtileriniz hafifleyecektir. Çocuklarda bağırsak iyileşmesi genellikle üç ile altı ay kadar bir süre alır. Yetişkinlerde bağırsak iyileşmesi ise birkaç yıl alabilir. Bağırsak tamamen iyileştikten sonra, vücut besinleri düzgün bir şekilde emebilir. Çölyak hastalığı nedenleri ile oluşan rahatsızlık doğru yöntemlerle tedavi edilmelidir.
REFERANSLAR
- Wolters, Victorien M., and Cisca Wijmenga. “Genetic background of celiac disease and its clinical implications.” American Journal of Gastroenterology 103.1 (2008): 190-195.
- Halfdanarson, Thorvardur R., Mark R. Litzow, and Joseph A. Murray. “Hematologic manifestations of celiac disease.” Blood 109.2 (2007): 412-421.
- Lauret, Eugenia, and Luis Rodrigo. “Celiac disease and autoimmune-associated conditions.” BioMed research international 2013 (2013).
- Guidetti, C. Sategna, et al. “Duration of gluten exposure in adult coeliac disease does not correlate with the risk for autoimmune disorders.” Gut 49.4 (2001): 502-505.
- Ravelli, Angelo, et al. “Juvenile idiopathic arthritis.” The Heart in Rheumatic, Autoimmune and Inflammatory Diseases. Academic Press, 2017. 167-187.
- Bai, Julio C., et al. “World Gastroenterology Organisation global guidelines on celiac disease.” Journal of clinical gastroenterology 47.2 (2013): 121-126.
- Dermatitis herpetiformis – https://celiac.org/celiac-disease/dermatitis-herpetiformis/
- Shen, Yi-Hao A., and Richard Nahas. “Complementary and alternative medicine for treatment of irritable bowel syndrome.” Canadian Family Physician 55.2 (2009): 143-148.
- Çölyak Hastalığı Nedenleri, Teşhis ve Tedavi.
